Dominującym objawem ostrego zapalenia jest silny, przeszywający ból ucha, który nasila się nocą. Występuje również ból głowy, szum w uszach, upośledzenie słuchu. Dorośli objawy ostrego zapalenia ucha odczuwają jako: „ból pulsujący i rozpierający ucho”.
Choroba niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym
Ostre zapalenie ucha środkowego jest typową chorobą niemowląt i małych dzieci. Szczyt zachorowań przypada na 6-13 miesiąc życia, w którym najniższa jest naturalna odporność na infekcje wirusowe i bakteryjne. Wyraźny spadek zachorowań obserwuje się po 7. roku życia, wraz z wzmacnianiem się systemu odpornościowego, który osiąga dojrzałość ok. 12. roku życia.
Bakterie wywołują obrzęk błony bębenkowej (2) oraz dotkliwy ból.
Mikroby wywołują obrzęk błony bębenkowej (2) oraz dotkliwy ból.
Zbierający się w uchu środkowym (brązowy kolor) się surowiczo-ropny płyn uwypukla błonę bębenkową oddzielającą ucho środkowe od zewnętrznego. W miarę powiększania się wysięku, jego przewlekłości oraz innych powikłań pojawia się zaburzenie słuchu o typie przewodzeniowym. Coraz większa ilość płynu wysiękowego uwypuklającego błonę bębenkową może w ostateczności spowodować jej przerwanie i powstanie otworu - tzw. perforacji. Z ucha zaczyna sączyć się wydzielina, ale za to ustępują przykre dolegliwości bólowe.
Zapalenie ucha środkowego u dzieci - przyczyny i rozpoznanie
Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego
1. Dominującym objawem ostrego zapalenia jest silny, przeszywający ból ucha, który nasila się nocą.
2. Występuje również ból głowy, szum w uszach, upośledzenie słuchu. Dziecko pytane o objawy dodaje do opisu choroby, że w uchu coś „uwiera” i „przeszkadza”. Dorośli objawy ostrego zapalenia ucha odczuwają jako: „ból pulsujący i rozpierający ucho”.
3. Objawom bólowym (tzw. miejscowym) towarzyszą objawy ogólnoustrojowe:
- gorączka; u małych dzieci często wysoka, dochodząca do 40 oC;
- niekiedy wymioty, biegunka, bezsenność oraz uczucie ogólnego rozbicia.
Przebieg choroby u niemowląt i małych dzieci
U niemowląt i małych dzieci dominują objawy ogólnoustrojowe: bezsenność, drażliwość, płacz, brak apetytu, wysoka temperatura; rzadziej nasilający się katar, czasami wymioty i biegunka. Ustrój małych dzieci nie „uświadamia sobie” lokalizacji miejsca zakażenia i bolesnego zapalenia, tak jak organizm osoby dorosłej. Stąd brak odczucia bólu ucha i wypowiedzi – „coś przeszkadza” w uchu.
Wiek i objawy
U niemowląt - objawy miejscowe mogą być utajone. Im młodsze dziecko, tym bardziej nasilone wspomniane wyżej objawy ogólnoustrojowe ostrego zapalenia ucha – gorączka, wymioty, bezsenność, itp.
Objawy u starszych dzieci i dorosłych
U starszych dzieci i dorosłych dominują objawy miejscowe: ból ucha - pulsujący, rozpierający, nasilający się w nocy i w pozycji leżącej; czasami ból głowy. Ponadto pojawia się upośledzenie słuchu, szumy uszne, itp. Objawem charakterystycznym jest wyciek z ucha.
Czy wizualnie można rozpoznać chorobę?
Dla rodziców chorego dziecka rozpoznanie wizualne ostrego zapalenia ucha środkowego jest niedostępne. Tylko doświadczony lekarz laryngolog przy pomocy specjalnej optyki medycznej, (otoskopowej, z powiększeniem obrazu) bezbłędnie zauważy charakterystyczną zmianę błony bębenkowej ucha - z perłowoszarej, na przekrwioną wskutek zapalenia. Możliwy jest jednak mylny obraz choroby – bowiem płacz niemowlęcia, niezbędne manipulacje w przewodzie słuchowym (wcześniejsze oczyszczenie z wydzieliny i woskowiny) - powodują przejściowe przekrwienie błony bębenkowej. Pomocny w rozpoznaniu jest charakterystyczny wyciek z ucha w postaci „ciągnącej się” wydzieliny śluzowo-ropnej. Rzadka wydzielina ropna, bez domieszki śluzu nie jest rozpoznaniem, gdyż może pochodzić ze skóry przewodu słuchowego.
Trudności diagnostyczne
Ból w okolicy ucha jest powodowany wieloma przyczynami. Może to być: zapalenie gardła i angina, świnka, ból zęba, woskowina w uchu, zapalenie węzłów chłonnych, uraz, czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego, ciało obce w uchu, itp. Dlatego wątpliwości lekarza 1 kontaktu czy pediatry w rozpoznaniu ostrego zapalenia ucha środkowego powinien weryfikować laryngolog.
OSTRE ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO (OZUŚ) - LECZENIE
Antybiotykoterapia ostrego zapalenia ucha środkowego
Chociaż u blisko ok. połowy chorych zapalenie samoistnie ustępuje, to nie wiadomo, który z pacjentów ma tę szansę. Z tego powodu, jak też ze względu na toksyczność infekcji bakteryjnej i możliwość powikłań - w większości zachorowań stosuje się antybiotykoterapię. Zastosowanie antybiotyków łagodzi objawy choroby; skraca jej przebieg oraz znacznie zmniejsza powikłania i zmniejsza nawroty. Ze względu na tempo rozwoju choroby i długi czas oczekiwania na wynik posiewu bakteriologicznego zwykle stosuje się antybiotyk, który jest skuteczny wobec większości bakterii zakażających ucho środkowe.
Ostrożnie z antybiotykoterapią!
Bardzo ważnym wydarzeniem było niedawne wydanie (pod koniec 2004 roku) przez Amerykańską Akademię Pediatrii i Amerykańską Akademię Lekarzy Rodzinnych nowych wytycznych dotyczących leczenia OZUŚ. W wytycznych zalecono rezygnację z natychmiastowej antybiotykoterapii a zamist tego tzw. czujne wyczekiwanie przez 48-72 godzin na rozwój choroby. Zalecono w międzyczasie leczenie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe z zastosowaniem paracetamolu i(lub) ibuprofenu.
Leczenie objawów ostrego zapalenia ucha środkowego- zasady ogólne
Zapalenie i obrzęk powoduję dotkliwy ból oraz niedrożności trąbki słuchowej. Oprócz antybiotyków stosuje się więc leki przeciwbólowe i kropelki do nosa. Ponadto podaje się leki miejscowo obkurczające błonę śluzową nosa i nosogardła w celu poprawy drożności trąbki słuchowej - krople do ucha, okłady na okolicę ucha, itp. Korzystne działa tzw. przedmuchiwanie.
Leczenie objawów ostrego zapalenia ucha środkowego z wyciekiem wydzieliny –zasady ogólne
Kiedy pojawi się wyciek wydzieliny z ucha w leczeniu bardzo ważna jest odpowiednia higiena przewodu słuchowego polegająca np. na systematycznej zmianie opatrunków. Można również stosować krople do uszu, zapisane przez lekarza. Nie zaleca się stosowania domowych środków ziołowych, olejków rozgrzewających, itp.
Leczenie operacyjne – eliminacja przyczyn wysięku
Jeśli 3 miesięczne leczenie farmakologiczne okaże się nieskuteczne - celem pierwszego zabiegu powinno być usunięcie wysięku z ucha środkowego. Stosowaną metodą jest drenaż odsysający jamy bębenkowej. Zakłada się wtedy specjalną rurkę poprzez nacięcie w błonie bębenkowej. Jeśli pomimo tego zapalenia nawracają, należy rozważyć usunięcie trzeciego migdała (gdy jest on przerośnięty), jak też eliminację innych potencjalnych przyczyn, np. korekcję przegrody nosa, usunięcie polipów, itp.
Leczenie zapalenia ucha środkowego bez wysięku wydzieliny
Ta postać zapalenia błony bębenkowej jest rzadkie. Cechuje ją występowanie na skórze przewodu słuchowego i błonie bębenkowej pęcherzyków lub pęcherzy zawierających surowiczą lub surowiczo-krwistą treść ( Myryngitis) Tę postać spotykamy głównie w przebiegu grypy, odry, świnki, ospy wietrznej i mononukleozy zakaźnej. Główną dolegliwością jest bardzo silny ból ucha, szumy i upośledzenia słuchu. Dolegliwości bólowe utrzymują się zazwyczaj przez 3 do 6 dni. Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i dużej ilości witaminy C. Ponieważ przyczyną choroby są wirusy nie stosuje się antybiotykoterapii. Pęcherzyków nie należy nakłuwać ani nacinać. Po kilku dniach następuje samowygojenie a powikłania są rzadkie.
Leczenie objawów ogólnoustrojowych (ogólnych)
W przypadku objawów ogólnoustrojowych zapalenia ucha środkowego – wysokiej gorączki, bólu głowy – pomocne są niesteroidowe leki przeciwzapalne (nlpz). Stosowane są wówczas leki z grupy przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwgorączkowych czasami przeciwhistaminowych. Dla dzieci standardem jest bezpieczny w stosowaniu paracetamol, który działa przeciwgorączkowo, jak też ibuprofen, który pod nadzorem lekarza można stosować już od 3 miesiąca życia. U dorosłych działanie przeciwgorączkowe nlpz można wspierać podawaniem silnie przeciwzapalnych salicylanów, ibuprofenem, naproksenem, itp. U dzieci salicylany są zakazane, ze względu na zagrożenie wystąpieniem powikłania - zespołu Reye’a. Choroba ta, choć rzadka, stanowi zagrożenie dla życia dziecka. Dochodzi do niej zwykle bezpośrednio kilka dni po przebyciu grypy lub ospy wietrznej powikłanych zapaleniem ucha, gdy uprzednio dziecku podawano kwas acetylosalicylowy dla złagodzenia objawów i obniżenia gorączki.
Paracenteza - nacięcie błony bębenkowej
W przebiegu ostrego zapalenia błony śluzowej gromadzi się w uchu środkowym wysięk wydzieliny ropnej, śluzowej, itp. U dzieci wysięk wydzieliny może utrzymywać się do 2 tygodni. Wydzielina jest przyczyną upośledzenia słuchu typu przewodzeniowego. Zbierający się płyn wysiękowy uwypukla błonę bębenkową oddzielającą ucho środkowe od zewnętrznego - co w ostateczności może spowodować jej przerwanie. U małych dzieci, w przypadku nasilonych objawów choroby (lub jej powikłań) niezbędne może stać się jej nacięcie uwypuklonej błony bębenkowej, zwane paracentezą, które przynosi dużą ulgę.
Oprac. RED
Piśmiennictwo
1.Zapalenia ucha środkowego u dzieci prof. dr hab. n. med. Grażyna Niedzielska z Kliniki Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii Akademii Medycznej w Lublinie.; Medycyna Rodzinna – 9 (1/2000)
2. Postępy terapii OSTREGO ZAPALENIA UCHA ŚRODKOWEGO (OZUŚ) 2005 MP ONLINE
3. Encyklopedie medyczne, Internet.
