Baza chorób - Choroby układu pokarmowego

1. GENEZA CHORÓB WĄTROBY

Choroby wątroby są  zagrożeniem dla zdrowia!

Wątroba odgrywa ważną rolę w metabolizmie tłuszczów, węglowodanów i białek. Szczególne znaczenie ma wytwarzanie przez nią żółci niezbędnej dla trawienia  tłuszczów, udział w metabolizmie węglowodanów i aminokwasów, wytwarzanie glikogenu (i jego magazynowanie), oczyszczanie i odtruwanie ustroju z hormonów, toksycznych metabolitów i toksyn pokarmowych.  Wątroba dotknięta ostrą niewydolnością lub przewlekłym zapaleniem spowalnia swe czynności fizjologiczne, staje się mniej wydolna jako fabryka chemiczna organizmu. Niewydolność wątroby osłabia jej wszystkie czynności fizjologiczne. Słabnie zdolność odtruwania z toksyn, co zagraża ogólnym zatruciem ustroju. Zaburzenia wydzielania żółci zagrażają kamicą przewodów żółciowych i ostrym bólem, tzw. kolką. Słabnie odporność na infekcje i w związku z tym pojawia się wiele zagrożeń dla zdrowia, a nawet dla życia!


Główne przyczyny dolegliwości wątroby

- niewłaściwe odżywianie (nadmiar tłuszczów nasyconych),
- nadużywanie alkoholu,
- nadużywanie niektórych leków,
- toksyny środowiskowe z wody i roślin: metale ciężkie, chlor i jego toksyczne związki, itp.
- choroby zakaźne: wirusowe zapalenia (żółtaczki) typu A,B,C, cytomegalia, itp.
- zatrucia - np. grzybami, składnikami zepsutego pokarmu, itp.

2. OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ WĄTROBY

Definicja ostrej niewydolności wątroby

Ostra niewydolność wątroby oznacza drastyczne pogorszenie czynności wątroby i to  w
czasie do 8 tyg. od początku schorzenia wątroby, (a  niekiedy jak w przypadku silnego zatrucia są to tylko dni!). Co ważne - ten stan to nagłe pogorszenie czynności wątroby, postępujące i bez wcześniejszej choroby wątroby. Jest to sytuacja potencjalnie odwracalna, np. w przypadku podjęcia odpowiedniego leczenia, czy patogennej przyczyny którą organizm sam zwalczy.


Objawy ostrej niewydolności prowadzą do objawów takich jak:

A/ OBJAWY POCZ¡TKOWE:
- świąd, powiększenie wątroby z bolesnością uciskową
- nudności, bóle okołowątrobowe
- zaburzenia koncentracji i rytmu snu.

B/ OBJAWY ZAAWANSOWANE (KLINICZNE)
- zaburzenia psycho-motoryczne: euforia, spowolnienie, nieprawidłowe napięcie mięśni, - żółtaczka,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- zaburzenia świadomości,
- stan przedśpiączkowy, napady drgawkowe

Uwaga na zagrożenie zdrowia i życia!

Ostre niewydolności wątroby wywołane zatruciami pokarmowymi takimi jak zatrucie muchomorem sromotnikowym i innymi groźnymi toksynami, zatrucia polekowe, toksynami bakteryjnymi i skutki niektórych infekcji wirusowych, zagrożenie nowotworem złośliwym zagrażają bezpośrednio życiu.  Chorzy tak zdiagnozowani powinni być hospitalizowani i poddani stałej opiece lekarzy specjalistów. Przypadki krańcowo ciężkie wymagają zabiegów chirurgicznych, niekiedy przeszczepów.


Przyczyny ostrej niewydolności to:

- Zakażenia (60-70%)
- Zatrucia toksynami i lekami (15%)
- Przyczyny sercowo-naczyniowe
- Inne (metaboliczne, autoimmunologiczne, itp.)

Szczegółówe przyczyny ostrej niewydolności miąższu wątrobowego: 

• Na cele listy przyczyny ostrej niewydolności wątroby są zakażenia pochodzące od wirusów tzw. wirusowego zapalenia wątroby (hepatotropowych) - HAV, HBV, HCV, HBV+koinfekcja HDV, HEV oraz od innych patogennych wirusów (niehepatotropowych) atakujach  miąsz wątroby – takich jak CMV, HSV, EBV, VZV, Coxackie, Arbowirus. 
• Od bakterii: mykobakterie, krętek blady;
• Od zakażeń pasożytniczych (Toxoplasma).
• Od  zatrucia narkotykami, toksynami i lekami. Na ich czele są pospolite toksyny (czterochlorek,   o ?-aminityna z muchomora sromotnikowego, etanol, herbicydy i pestycydy); liczne przyjęte w nadmiarze leki (paracetamol, izoniazyd, sulfonamidy, statyny, tetracykliny, indometacyna); NLPZ (kwas acetylosalicylowy, itp. ) i  zespół Reye’a, itp.
• Przyczyny sercowo naczyniowe: wstrząs, niedokrwienie, zakrzepica (żył wątrobowych, żyły wrotnej)
•  Inne - choroba Wilsona, autoimmunologiczne zapalenie wątroby,  posocznica, ostre ciążowe stłuszczenie wątroby, nowotwory wątroby, itp.


Objawy ostrych wirusowych zapaleń wątroby

Objawy ostrych  wirusowych zapaleń wątroby są podobne, niezależnie od typu wirusa. Warto przy tym wiedzieć, że ok. 70% tych infekcji może przebiegać bezobjawowo.
W pozostałych przypadkach objawy są różnorodne i trudne dla identyfikacji – nieswoiste. Są to najczęściej: objawy grypopodobne, bóle stawowe, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, bóle okołowątrobowe), itp. Ponadto objawy wątrobowe: żółtaczka (ok. 30% zainfekowanych), współistniejący świąd, powiększenie wątroby z bolesnością uciskową. Przeciętny czas przebiegu ostrego zapalenia to około 4-8 tygodni.


Do jakiego lekarza zwracamy się w chorobach wątroby?

W ostrych stanach wątroby tą osobą jest lekarz hepatolog. Zajmuje się on m.in. problemami zdrowotnymi wątroby z powodu nadużywania alkoholu, nadużywania niektórych leków, marskości wątroby, śpiączki wątrobowej, raka wątroby (rak pierwotny i przerzuty nowotworów z innych narządów). W leczeniu wirusowego zapalenia wątroby („żółtaczki zakaźne” typu A,B i C) wyręcza go specjalista chorób zakaźnych. W przewlekłych chorobach wątroby i w profilaktyce ziołowej i dietą - prowadzącym powinien być gastrolog. [1 ]

3. PRZEWLEKŁE CHOROBY W¡TROBY LECZYMY ZIOŁAMI  

Przewlekłe choroby wątroby  

Przewlekłe choroby tego organu są niestety „popularne” i obejmują wiele poważnych jednostek chorobowych. Najważniejsze z nich to przewlekłe zapalenie, marskość, nieostre toksyczne uszkodzenie, w tym uszkodzenie alkoholem , stłuszczenie i włóknienie wątroby.    

Symptomy przewlekłych dolegliwości i chorób wątroby  

Ze względu na ogrom czynności związanych z przetwarzaniem substancji z pokarmu i oczyszczaniem ich z toksyn środowiskowych komórki wątroby bywają przeciążone pracą, a ponadto często są narażone na uszkodzenie tymi toksynami. Z tych względów stosunkowo często wiele osób odczuwa różnorodne i trudne do zidentyfikowania objawy będące symptomami przewlekłych dolegliwości wątrobowych. Należy tutaj wymienić takie objawy jak: ogólnie złe samopoczucie, zmęczenie, osłabienie, brak apetytu, jadłowstręt, czasami nudności i wymioty, ból i dyskomfort w jamie brzusznej. Poważne choroby wątroby mogą mieć tendencję rozwojową i wymagać hospitalizacji (Patrz - OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ WĄTROBY) .

Do ziół wobec przewlekłych chorób wątroby przekonują wybitni klinicysci gastrolodzy:  

A oto argumenty: …Leczenie farmakologiczne w przewlekłych chorobach wątroby daje wątpliwe rezultaty. Przy zbyt długim stosowaniu doprowadza często do uszkodzeń narządów miąższowych, w tym również wątroby. Jako długoletni internista gastroenterolog mogę z satysfakcją powiedzieć, że najlepsze wyniki osiąga się stosując preparaty zielarskie. Ich przewaga nad środkami pochodzenia chemicznego polega na tym, że mogą być stosowane bez porównania dłużej, nie doprowadzając do poważniejszych uszkodzeń miąższu wątroby. Natomiast lepiej hamują procesy chorobowe w komórce wątrobowej.(…) 

Zioła zwiększają wydzielanie żółci, zapobiegają kamicy i kolce żólciowej  

Od niepamiętnych czasów do zwiększenia wydzielania żółci i rozkurczania przewodów żółciowych używa się wyciągów z roślin. Lista ziół wspomagających czynności wydzielnicze wątroby jest dość liczna. Większość z nich wzmaga wytwarzanie żółci (oraz trzustkowych soków trawiennych), jak też działa rozkurczowo na pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe zwiększając drożność przepływu do dwunastnicy i zapobiegając tym kamicy i kolce żółciowej.    

Lista ziół pobudzających wydzielanie żółci i rozkurczających przewody żółciowe

Do roślin pobudzających wydzielanie żółci i rozkurczających pęcherzyk i przewody żółciowe należą przede wszystkim: karczoch zwyczajny (Cynara scolymus), ostropest plamisty (Silibum marianum), czarna rzodkiew (Raphanus extract) , bylica boże drzewko (Artemisia abrotanum), mięta pieprzowa (Mentha piperita).  Substancje czynne z tych ziół pobudzają wytwarzanie żółci przez wątrobę oraz soków trawiennych. Działają rozkurczowo na pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe, zwłaszcza na zwieracz Oddiego, co umożliwia lepszy przepływ żółci i soku trzustkowego do dwunastnicy. Ponadto mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Jeśli występują razem wspomagają się synergetyczne. Pobudzanie wydzielania żółci i rozkurczanie przewodów żółciowych zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych i hamuje ich narastanie – przeciwdziała dolegliwościom dyspeptycznym: wzdęciom, kolce, bólom w jamie brzusznej.    

Przewlekłe choroby wątroby najlepiej leczą substancje czynne z liści karczocha ostowego i kompleks związków czynnych z ostropestu plamistego

W przewlekłych zapaleniach, w marskości, stłuszczeniu, włóknieniu, w lekkich zatruciach, czy uszkodzeniu alkoholem wyciągi z liści karczocha ostowego i kompleks związków czynnych z ostropestu plamistego leczą i regenerują miąsz wątroby. 


Rola lecznicza karczocha ostowego (Cynara cardunculus L. subsp. flavescens)  

Liście tego gatunku karczocha zawierają cztery grupy związków czynnych: cynaryna i inne fenolokwasy (ok. 2% ); flawonoidów ( 0,1-1,0%), laktony seskwiterpenowe (0,5%-4,5%), triterpeny (ok. 0,2%). Te substancje lecznicze obecne w wyciągu z karczochówdziałają nie tylko żółciopędnie, ale regulują procesy przemiany tłuszczowej, cholesterolowej i białkowej, przyspieszają odtruwanie organizmu przez pobudzenie układu moczowego (usuwanie wody, chlorków i mocznika), ochraniają i regenerują miąższ wątroby, wzmagają też utlenianie cukrów i obniżają ich poziom we krwi. Jak już wspomnieliśmy - głównym składnikiem czynnym tego zioła jest cynareina i pokrewne związki polifenolowe.

Rola lecznicza ostropestu plamistego (Silybum marianum)  

Dla przewlekle chorej wątroby bezcenna jest podstawowa substancją lecznicza z tej rośliny - sylimaryna. Sylimaryna składa się z flawonolignanów: sylibiliny, sylibininy, sylidiominy i sylichrystyny. Ten zespół związków efektywnie osłania wątrobę przed uszkodzeniami wywołanymi nadmiarem tłuszczów, cholesterolu i cukrów we krwi, stanem zapalnym i dolegliwościami po usunięciu pęcherzyka żółciowego, zaburzeniami trawienia, itp. Silimaryna działa też rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodów żółciowych, co zmniejsza dolegliwości kolki żółciowej oraz działa żółciotwórczo i żółciopędnie, co poprawia trawienie i wchłanianie tłuszczów.

 
oprac. mgr Edward Ozga Michalski  

Piśmiennictwo

1. Wywiad z prof. dr hab. med. Janem Hasikiem, Olgi Kunze ‘MOJE ZDROWIE’ 1998 2. Tomografia komputerowa wątroby, Dr hab. med. Ryszard Pacho1, lek. med. Maciej Michalak, lek. med. Magdalena Gola, lek. med. Małgorzata Andrzejewska – II Zakład Radiologii Klinicznej AM w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. med. Bogdan Pruszyński; GASTROENTEROLOGIA - CZERWIEC 2003 3. Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2001 4. Jak czytać i rozumieć wyniki badań lekarskich; Poradnik dla pacjenta ; lek. med. Izabela Barcińska, wyd. Literka 5. Vademecum diagnostyki i terapii; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1 6, Wątroba – leczenie metodami naturalnymi – doc. dr hab. Aleksander Ożarowski – Wyd. PFM-2005 7. Encyklopedia Leków Medycyny Praktycznej ONLINE Internet 2003 r 8. Pharmindex – 2003 9. Encyklopedia Zielarstwa i ziołolecznictwa – PWN – 2000r
10. Leki roślinne; Jerzy Lutomski, Jerzy Alkiewicz, PZWL 1993, s 19