Koci bzik?

Ludzie właściwie są tylko pionkiem w grze. Dla Toxoplasma gondii liczy się jedno – dostać się do organizmu kota.

T. gondii jest mikroskopowym, jednokomórkowym organizmem, dalekim krewnym pasożyta wywołującego malarię. Żywicielem ostatecznym tego drobnoustroju są koty, które zarażają się T. gondii poprzez zjedzenie mięsa zainfekowanego ptaka, gryzonia lub innego ssaka. Szacuje się, że w USA nawet cztery na dziesięć kotów jest zarażonych tym pasożytem. Większość z nich nie ma żadnych objawów choroby, jednak u części z tych domowych zwierząt mogą pojawić się żółtaczka (gdy pasożyt przemieści się do wątroby) czy zmiany w osobowości (jeśli T. gondii zaatakuje układ nerwowy).

Infekcja grypopodobna…

Przez pierwsze kilka tygodni infekcji koty mogą rozsiewać miliony twardych oocyst, form przetrwalnikowych pasożyta. Człowiek może zarazić się bezpośrednio od kota, sprzątając jego kuwetę, lub niebezpośrednio poprzez kontakt z zainfekowaną oocystami wodą lub glebą (przetrwalnik potrafi przeżyć nawet rok poza organizmem żywiciela). Nie są prowadzone dokładne statystyki zakażeń T. gondii, choć specjaliści przypuszczają, że nawet co trzeci człowiek na świecie jest nosicielem tego pasożyta.

U osób zdrowych zakażenie T. gondii najczęściej przebiega bezobjawowo, ewentualnie przybiera formę infekcji grypopodobnej. Jednak u osób z obniżoną odpornością może stanowić zagrożenie dla życia. Na szczęście infekcja może być leczona antybiotykami, choć istnieje ryzyko, że zbyt krótko prowadzona antybiotykoterapia nie zabije wszystkich komórek T. gondii.

…a może zaburzenia psychiczne?

Większość dowodów na to, że T. gondii może powodować schorzenia psychiczne pochodzi z badań na gryzoniach. W ich przypadku pasożyt wykształca zestaw ryzykownych zachowań u żywiciela: gryzonie przestają się bać zapachu moczu kota, a niekiedy nawet same pchają się do paszczy drapieżnika. Uważa się, że zmiana osobowości gryzoni wynika z tworzenia przez T. gondii torbieli w regionach mózgu odpowiedzialnych za odczuwanie strachu oraz podejmowanie decyzji. Cysty mogą wpływać na zachowanie poprzez zmiany w ilości uwalnianej dopaminy, neuroprzekaźnika związanego z układem nagrody oraz podejmowaniem ryzyka. Zmiana zachowania w przypadku gryzoni jest permanentna: nawet po wyleczeniu zwierzęcia antybiotykoterapią irracjonalne zachowanie utrzymuje się dalej.

T. gondii potrafi tworzyć cysty również w mózgach ludzi, głównie osób z obniżoną odpornością (np. chorych na AIDS czy po przeszczepach). Wiele badań wskazuje na to, że zakażenie tym pasożytem potrafi zmienić osobowość człowieka, sprawiając, że chętniej będzie podejmować ryzykowne zachowania, jak przekraczanie prędkości na drodze czy inwestowanie w przedsięwzięcia o znikomej szansie na powodzenie. Obserwacje wskazują również, że wśród zakażonych T. gondii jest więcej osób z chorobami psychicznymi, w tym ze schizofrenią.

Badacze przypuszczają, że przewlekła infekcja, towarzysząca zakażeniu T. gondii, sprzyja utrzymującemu się stanowi zapalnemu, który jest znanym czynnikiem zwiększającym ryzyko, m.in. choroby Alzheimera, schizofrenii czy autyzmu. Żadne z badań nie wykazało jednak w sposób bezpośredni, że to zakażenie T. gondii było przyczyną zmienionego stanu psychicznego. Dodatkowo takie choroby psychiczne, jak schizofrenia, są stosunkowo rzadkie, a według badań wzrost ryzyka zachorowania na nie u osób z toksoplazmozą jest niewielki.

Na podstawie:

E. Underwood, Reality check: Can cat poop cause mental illness? Science (2019) DOI: 10.1126/science.aax0169